ગુજરાતી વ્યાકરણના મૂળભૂત નિયમો

ગુજરાતી વ્યાકરણના મૂળભૂત નિયમો: સંપૂર્ણ માર્ગદર્શન અને મહાવરો

ગુજરાતી વ્યાકરણની તૈયારીમાં મહાવરો સૌથી મહત્ત્વનો છે. અહીં દરેક નિયમને વધુ ઉદાહરણો સાથે સમજાવવામાં આવ્યો છે, જે તમને સ્પર્ધાત્મક પરીક્ષામાં ચોક્કસ સફળતા અપાવશે.

---

૧. સંજ્ઞા (Noun) અને તેના પ્રકારો

સંજ્ઞા એટલે વ્યક્તિ, વસ્તુ, સ્થળ, કે ભાવ દર્શાવતો શબ્દ.

સંજ્ઞાનો પ્રકાર	વ્યાખ્યા	વધુ ઉદાહરણો
**જાતિવાચક**	આખી જાતિ/સમૂહ દર્શાવે.	પક્ષી, પશુ, પુસ્તક, વૃક્ષ, દેશ, શહેર
**વ્યક્તિવાચક**	ચોક્કસ વ્યક્તિ, સ્થળ કે વસ્તુ દર્શાવે.	નર્મદા, ભારત, સુરત, રમેશ, રામાયણ
**દ્રવ્યવાચક**	ગણી ન શકાય તેવા પદાર્થો કે દ્રવ્ય દર્શાવે.	ચાંદી, ઘી, લોટ, દૂધ, હવા, પેટ્રોલ
**સમૂહવાચક**	સમૂહ કે ઝૂમખું દર્શાવે.	સૈન્ય, ધણ, સભા, મેળો, કાફલો, ટુકડી
**ભાવવાચક**	ભાવ, લાગણી કે ગુણ દર્શાવે.	મીઠાશ, બચપણ, ગરીબી, શૌર્ય, દુઃખ, શાંતિ

---

૨. વિશેષણ (Adjective) અને તેના પ્રકારો

વિશેષણ એટલે સંજ્ઞાના અર્થમાં વધારો કરતો શબ્દ.

• **ગુણવાચક:** ખૂબ હોશિયાર છોકરો, ગરમ ચા, કડવું લીમડો, ભોળો માણસ.
• **સંખ્યાવાચક:** બે પક્ષીઓ, પાંચમો માળ, કેટલાક વિદ્યાર્થીઓ, થોડાં ફળ.
• **સાર્વનામિક:** કયું પતંગિયું?, મારું ઘર, તમારો વિચાર, જે માણસ.
• **પરિમાણવાચક:** બહુ મીઠાઈ, આટલું દૂધ, સહેજ મીઠું, આખું તળાવ.

---

૩. સંધિ (Sandhi) ના નિયમો અને ઉદાહરણો

સંધિ વિચ્છેદ અને જોડાણના મુખ્ય ઉદાહરણો:

A. સ્વર સંધિ

• **અ + આ = આ:** હિમ + આલય = **હિમાલય** / સત્ય + આગ્રહ = **સત્યાગ્રહ**
• **ઇ + ઈ = ઈ:** રવિ + ઇન્દ્ર = **રવીન્દ્ર** / ગિરિ + ઈશ = **ગિરીશ**
• **ઉ + ઉ = ઊ:** ભાનુ + ઉદય = **ભાનૂદય** / ગુરુ + ઉપદેશ = **ગુરૂપદેશ**
• **અ + ઇ = એ:** ગણ + ઇશ = **ગણેશ** / નર + ઇન્દ્ર = **નરેન્દ્ર**
• **અ + ઉ = ઓ:** સૂર્ય + ઉદય = **સૂર્યોદય** / પરમ + ઉત્સવ = **પરમોત્સવ**

B. વ્યંજન સંધિ

• વર્ગનો પહેલો → ત્રીજો અક્ષર: દિક્ + અંત = **દિગંત** / ષટ્ + આનંદ = **ષડાનંદ**
• ત/દ + ચ/છ = ચ્ચ/ચ્છ: ઉત્ + ચારણ = **ઉચ્ચારણ** / જગત્ + છાયા = **જગચ્છાયા**

---

૪. વાક્ય પ્રયોગો (કર્તરિ, કર્મણિ, ભાવે, પ્રેરક)

વાક્યમાં ક્રિયાની પ્રધાનતાના આધારે પ્રયોગો:

પ્રયોગ	નિયમ	મહાવરાના ઉદાહરણો
**કર્તરિ**	કર્તાની પ્રધાનતા.	મેં પત્ર લખ્યો. / અમે ફિલ્મ જોઈ. / વિદ્યાર્થીઓએ વૃક્ષ વાવ્યાં.
**કર્મણિ**	કર્મની પ્રધાનતા ('થી/વડે' પ્રત્યય).	મારાથી પત્ર લખાયો. / અમારાથી ફિલ્મ જોવાઈ. / વિદ્યાર્થીઓથી વૃક્ષ વાવાયાં.
**ભાવે**	ક્રિયાનો ભાવ પ્રધાન (કર્મ ન હોય).	મારાથી હવે ચલાશે. / તેનાથી જરા હસાયું. / પક્ષીથી ઊડાયું.
**પ્રેરક**	કર્તા બીજા પાસે ક્રિયા કરાવે.	બાપુજીએ મને પત્ર **લખાવ્યો**. / શિક્ષકે વિદ્યાર્થીઓ પાસે વૃક્ષ **વવડાવ્યાં**.

---

૫. સમાસ (Compound Words) ના પ્રકારો

સમાસનો પ્રકાર	નિયમ	વધુ ઉદાહરણો
**દ્વંદ્વ**	બંને પદ મહત્ત્વના ('અને' કે 'કે' થી છૂટું પડે).	દશ-બાર (દશ કે બાર), ચા-પાણી (ચા અને પાણી), રાત-દિવસ.
**તત્પુરુષ**	વિભક્તિના પ્રત્યયોથી છૂટું પડે.	રસગુલ્લા (રસથી ભરેલા ગુલ્લા), દેવમંદિર (દેવનું મંદિર), રાજગાદી.
**દ્વિગુ**	પ્રથમ પદ સંખ્યાવાચક હોય.	નવરાત્રી (નવ રાત્રીઓનો સમૂહ), પંચતંત્ર, ત્રિભુવન, ચોમાસું.
**કર્મધારય**	વિશેષણ-વિશેષ્ય સંબંધ, 'રૂપી' કે 'એવું' થી વિગ્રહ.	મહાદેવ (મહાન એવા દેવ), કમલનયન, ઘનશ્યામ, પરદેશ.
**બહુવ્રીહિ**	અન્ય પદ મહત્ત્વનું (આખું પદ અન્યનો વિશેષણ બને).	નીલકંઠ (નીલો કંઠ છે જેનો તે – શિવ), ગજાનન, પંચમુખી, વીણાપાણિ.

---

🎯 આ મહાવરાના ઉદાહરણો તમને વ્યાકરણના નિયમો યાદ રાખવામાં મદદ કરશે. આ શૈક્ષણિક સામગ્રીને તમારા મિત્રો સાથે શેર કરો અને Wings of Education સાથે જોડાયેલા રહો! 🚀